Dejavu hiç yaşamadığınızı bilseniz bile, zaten bir şeyi deneyimlemiş olduğunuz tekinsiz hissi tanımlanmaktadır. İlk kez kürek sörfüne gittiğinizi varsayalım. Hiç böyle bir şey yapmadınız. Ama birdenbire aynı kol hareketlerini, aynı mavi gökyüzünün altında, aynı dalgaların ayağınıza vurarak yaptığına dair belirgin bir hafızanız oluyor. Ya da belki de yeni bir şehri ilk kez keşfediyorsunuz ve birdenbire, sanki daha önce ağaçlarla kaplı patikadan yürüdüğünüzü hissediyorsunuz Biraz şaşkın hissedebilir ve neler olduğunu merak edebilirsiniz, özellikle de ilk kez dejavu yaşıyorsanız. Dejavu yaşadığınız sırada genellikle endişelenecek bir şey yoktur.
Gerçekte dejavunun ne kadar yaygın olduğuna dair kesin bir kanıt yoktur. Ancak değişen tahminler nüfusun yüzde 60 ila 80’inin dejavuyu deneyimlediğini gösteriyor. Dejavju, özellikle genç yetişkinler arasında oldukça yaygın olsa da uzmanlar tek bir neden belirlememiştir. Ancak uzmanların en olası altta yatan nedenler hakkında birkaç teorisi var. Bunlar genel olarak aşağıdaki gibidir.
Dejavunun Nedenleri
Dejavunun çeşitli nedenleri olduğu düşünülür. Bu nedenler ise şöyledir:
Bölünmüş Algı
Teori bölünmüş algı senin bir işi iki farklı zamanlarda görünce dejavunun olur düşündürmektedir. Bir şeyi ilk gördüğünüzde, gözünüzün köşesinden veya dikkatiniz dağılmışken onu alabilirsin. Beyniniz, kısa ve eksik bir bakışta aldığınız sınırlı miktarda bilgi olsa bile gördüklerinizin bir anısını oluşturmaya başlayabilir. Yani aslında sandığınızdan daha fazlasını alabilirsiniz. Bir yamaçtaki manzara gibi bir şeye ilk bakışınız tüm dikkatinizi çekmediyse, onu ilk kez gördüğünüze inanabilirsiniz. Ancak beyniniz, gözlemlediğiniz şey hakkında tam bir farkındalığa sahip olmasanız bile önceki algıyı hatırlar. Yani, dejavu yaşarsınız. Diğer bir deyişle, algınıza ilk girdiği anda deneyime tüm dikkatinizi veremediğiniz için, iki farklı olay gibi geliyor. Ama bu gerçekten aynı olayın devam eden bir algısı olarak ifade edilebilir.
Küçük Beyin Devresi Arızaları
Başka bir teori, dejavunun beyniniz aksadığında ve epileptik nöbet sırasında olana benzer şekilde kısa bir elektrik arızası yaşadığında meydana geldiğini öne sürüyor. Başka bir deyişle, beyninizin mevcut olayları izleyen kısmı ve beyninizin anıları hatırlayan kısmı aktif olduğunda bir tür karışıklık olarak gerçekleşebilir. Beyniniz yanlış bir şekilde şu anda olanları bir anı olarak veya daha önce olan bir şey olarak algılar. Bu tür beyin disfonksiyonu, düzenli olarak gerçekleşmediği sürece genellikle endişe kaynağı değildir. Bazı uzmanlar başka bir beyin arızasının dejavuya neden olabileceğine inanıyor.
Beyniniz bilgiyi emdiğinde, genellikle kısa süreli bellek depolamadan uzun süreli bellek depolamaya kadar belirli bir yol izler. Teori, bazen kısa süreli hatıraların uzun süreli hafıza depolamaya kısayol alabileceğini öne sürüyor. Bu son saniyede olan bir şeyden çok uzun zaman önceki bir anıyı hatırlıyormuş gibi hissetmenize neden olabilir.
Başka bir teori gecikmiş işlemenin açıklamasını sunar. Bir şey gözlemlersiniz, ancak duyularınız aracılığıyla aldığınız bilgiler beyninize iki ayrı yol boyunca iletilir. Bu yollardan biri bilgiyi beyninize diğerinden biraz daha hızlı ulaştırır. Bu gecikme, ölçülebilir zaman geçtikçe son derece önemsiz olabilir. Ancak yine de beyninizin bu tek olayı iki farklı deneyim olarak okumasına neden olur.
