Balıkçılık terimleri, balıkçılık ile uğraşan kişilerin bilmesi gereken terimler bütünüdür. Balıkçı, hem işini daha iyi yapabilmek, hem de diğer balıkçılarla iyi anlaşabilmek için balıkçı terimleri konusunda bilgi sahibi olmalıdır. Balıkçılık terimleri sözlüğü de, her balıkçının başucunda veya yanıbaşında olması gereken önemli bir kaynaktır.
Her meslekte olduğu gibi balıkçılık mesleğinin de kendine has bir dili vardır. Peki bu terimler nelerdir, aynı zamanda balıkçılık terimleri sözlüğü nasıldır? Balıkçılık sözlüğü işte burada:
A
- Akış Yapmak: Av alanında balıkçılık yapılan teknenin su üzerinde akmasıdır.
- Akşam Yemlisi: Akşam üzerleri yapılan yemli balık avına verilen isimdir. Genellikle lüfer balığı için yapılan avlar bu isimle anılır.
- Akyem: Yaprak şeklinde kesilmiş yemdir. Genellikle bu yem için zargana, istavrit ve izmarit gibi balıklar kullanılır.
- Akşam Suyu: Balıkların akşamları av vermeye başladığı zamanı ifade eder.
- Anafor Suyu: Deniz veya okyanusta, suyun girdaplar oluşturan akıntısıdır.
- Algarna: Midye avında kullanılır. Üçgen biçiminde bir demire file geçirilerek yapılır.
- Anavasya: Rusça’dan gelen bir balıkçılık terimidir. Balıkların Marmara denizinden Karadeniz’e çıkışını ifade eder.
- Azmak: Denize açılan tatlı su ağzı.
B
- Balığı Aykırıdan Tutmak: Olta iğnesi balığın ağzına takılır. Eğer iğne yanlışlıkla balığın ağzı dışında bir yere batırılırsa bu terim kullanılır.
- Balığı Boğmak: Çok miktarda balığı üst üste avlamak anlamında kullanılmaktadır.
- Balığı Kıskandırmak: Balığı kandırmak adına yemi gördükten sonra oltayı geriye çekmek.
- Balığı Kullanmak: Balığın oltayı koparmasını önlemek için misinayı veya oltayı yönlendirmek anlamına gelir.
- Balığın Sürmesi: Küçük balıkların, büyük balıklara yakalanmamak için kıyıdan yüzüp yer değiştirmelerine verilen isimdir.
- Balığın Tav Yapması: Balıkların üst üste av vermesidir.
- Bank: Sığ alan.
- Beden: Olta takımındaki kösteklerin bağlandığı yere verilen isimdir.
- Bedene Puntalamak: Oltanın köstek bağlanan bedenine düğümlemek anlamında kullanılır.
- Bırakma: Denizin veya okyanusun içine şamandıraya bağlı olarak bırakılmış olta için kullanılan terim.
C
- Canavar: Saldırgan balıklar için kullanılır.
- Cürüm Kepçesi: Kıyı kesimden yüksek hızla geçen balıkları yakalamak için kullanılan kepçeye verilen ad.
Ç
- Çakar: Deniz feneri.
- Çalınmak: İğnenin balığın ağzına girmesini sağlamak için oltanın hızla çekilmesi.
- Çapari: Çok köstekli ve iğnelerine tüy bağlı olta takımıdır.
D
- Dipli Bakmak: Dipte balık aramak anlamında kullanılan terimdir.
F
- Fırdöndü: Küçük bir av aletidir ve oltanın karışmasını önler. Çelikten yapılmıştır, iki ucu deliklidir ve kendi etrafında dönebilen bir yapısı vardır.
- Fişeklemek: Av sırasında balığın ağzındaki iğneyi atmak adına suyun üzerinde yükselmesi.
- Frişka Rüzgâr: Hafif rüzgardır. Teknenin minimum yelkenle hareket etmesini sağlar.
G
- Gece Yemlisi : Gece saatlerinde yapılan yemli ava verilen isimdir.
H
- Hamlacı: Kürekçi.
- Hırsız İğnesi: Görünmeyen, yeme gömülen ikinci bir iğnedir.
- Hırsızlı Sülük Zoka: Sülük biçiminde bir zokanın iğnesine bir iğne daha bağlanması anlamına gelen terimdir.
- Hrisof: Büyük çipura.
I
- Irgat: Teknenin karaya çekilmesi için kullanılan alet.
- Işığa Kabarmak: Balık çekmek için aydınlatılmış yüzeyde balığın yükselmesi.
İ
- İskandil: Oltaya takılan ağırlık, kurşun.
K
- Kafa Atmak: Yakalanan balık tekneye çekilirken oltaya sert bir şekilde kafa attığında bu terim kullanılır.
- Kakıç: Kancalı, saplı bir alettir. Balığı tekneye çekmek için kullanılmaktadır.
- Kalama Vermek: Oltanın misinasında boşluk bırakmak.
- Kalması Beklenen Rüzgâr: Dinmesi beklenen rüzgâr.
- Kanal: Akdeniz’den Karadeniz’e doğru su akıntısını ifade eden terimdir. İstanbul Boğazı için kullanılır.
- Kar Suyu: Soğuk su. Balıkların kırılmasına sebep olur.
- Kaşık: Yapay balıktır. Ucunca üçlü iğnesi bulunur, nikelajldır. Parlak, kaşık biçimindedir.
- Katavasya: Rusça kökenli bir kelimedir. Balıkların Karadeniz’den Marmara denizine inişini ifade eder.
- Kazıkbağı: Bir tür düğüm.
- Kepçe: Ağdan bir torbaya sahip av aletidir. Uzun veya kısa gönderli bir çemberi vardır. Ağ torba, bu çembere geçirilir.
- Kerteriz: Balığın bulunduğu belli bir yeri belirlemek için tespit edilen işaret noktaları.
- Kırgın: Boğaz’da genellikle şubatın ilk haftasında gündoğusu rüzgarları eser. Balıkların akıntı ısılarına, soğuk akıntı karışır ve bu bir ısı farkı açığa çıkarır. Fark, balıklar üzerinde şok etkisi yapar ve karaya vururlar. Olaya, kırgın adı verilmiştir.
- Kıyılamak: Balığın kıyıya çok yaklaşması.
- Kıyıya Sıkmak: Tekenin suların akıntısıyla kıyıya doğru yönelmesi.
- Kolçak: Palamut, kofana, torik çaparisinde elle kullanılan bölümden sonra gelen kısım.
- Koruk Lüferi: İstanbul Boğazı’a ilk giren küçük balıklar.
- Köstek: Olta takımının ucuna bağlıdır. Ucunda iğnesi olan misina için kullanılan terimdir.
- Kuyruk Altı: Balığın anüs yüzgecinden kesilen küçük parçayı yem olarak kullanıp suda yüzdürerek yapılan av.
- Kuzular: Dalgaların -genellikle küçük dalgaların- üzerinde oluşan beyaz köpükleri ifade eder.
L
- Lipari: Uskumru balığına yağlıyken verilen isim.
- Livar: Balığın canlı saklanması gereken durumlar için telden yapılmış sepettir. Bazen, sandal içerisinde havuz biçiminde yapılmış olarak da karşımıza çıkabilir.
- Lüfer Suyu: Lüfer avının yapılacağı yer ve zaman.
M
- Mavriko: Karadeniz’den Marmara’ya göç eden uskumruların sonuncuları için kullanılan terimdir.
- Mavruka: İki yanı delik, bir tarafına telle iğne bağlanmış, kurşundan yapay balık biçiminde av aletidir.
- Mayıs Suyu: Boğaz’da oluşan kuvvetli akıntılar. Mayıs ayında gerçekleştiği için bu adı almış terimdir.
- Mazgallamak: Av aletlerinin çubuk biçiminde bir camla satıhlarının düzeltilmesi.
- Meramet: Ağ tamiri için kullanılan terimdir.
- Methal: Giriş yeri.
- Migrasyon: Göç için kullanılan terimdir.
- Mola etmek: Ağların suya bırakılması. Bunun öncesinde balıkların tespit edilmesi gerekmektedir.
O
- Oltanın Apikoda Kalması: Oltanın dik olarak suda durmasını ifade eden terimdir.
- Orkos: Kuvvetli lodos rüzgarları estiği zaman oluşan akıntı. Genellikle Karadeniz’e doğru olan akıntıyı anlatır.
P
- Palamut Yemlisi: Yemle tutulan palamut balığını ifade eden terimdir.
- Paraketa: Genellikle dibe döşenen, cansız yem takılan çok iğneli olta.
R
- Rafoz: Saros bölgesi balıkçılarının orfoz balığına verdikleri isim.
S
- Sabah Suyu: Sabahın ilk saatlerinde balığın av vermesi.
- Seğirtme: Ucunda tek ya da üçlü iğne bulunan, balık biçiminde kurşundan dökülmüş parlak ve yapay yem.
- Serpme: Elle atılan balık ağıdır.
- Sırtı Çekmek (Kaşık Çekmek): Hareket halindeki motorlu tekneden denize, ucunda yapay yem olan takım bırakıp oltanın suda yüzmesini sağlamak.
- Sıya Üstünde Durmak: Kürek yardımıyla teknenin suda durmasını sağlamak.
Ş
- Şak Şak Yem: Balığın iki yanından kesilip omurgasının çıkarılması sonucu elde edilen yem.
T
- Tasma Atmak: İğnenin balığın ağzına girmesini sağlamak için misinayı çekmek.
- Tor: Kepçenin ucundaki torba biçimindeki ağı ifade eden terimdir.
U
- Uçkurluk: Ucuna ip bağlı uzun saplı sopa. İp, ilmek biçiminde bağlanmaktadır.
- Uzun Olta: Genellikle lüfer avında canlı yemle kullanılan, kalın bir tel veya misinaya tutturulmuş, iki adet büyük sabit, bir adet küçük hareketli iğne bağlanmış olta takımı. Akya, levrek, sinarit avında da kullanılır.
Y
- Yanlamak: Kıyıya yaklaşmak anlamında kullanılan ifadedir.
- Yarbaşı: Sığ sulardan derin sulara inen deniz dibi.
- Yatak Yapmak: Yemini bulan balık sürüsünün aynı yerde kalması anlamına gelen ifadedir.
- Yemliye Oturmak: Yemli oltayla balık tutmak anlamındadır.
- Yukarı Akıntı: Kuzeye doğru akan akıntı.
Z
- Zoka: Balık tutmakta kullanılan küçük balık biçiminde ucu iğneli kurşun parçası.
- Zoka Kestirmek (Çalmak): Zokanın oltaya bağlı olduğu misinanın lüferin keskin dişleriyle kesilmesi.
Siz de bildiğiniz değişik ve yöresel balıkçılık terimlerini, balıkçılık terimleri başlığımıza yorum olarak ekleyebilirsiniz.
